عنوان ثانویعنوان ثانوی، وصف ثابت برای موضوع به لحاظ عوارض است. ۱ - تعریفعنوانی که در موضوع حکم اخذ می‌شود، اگر قطع نظر از عوارضی که موجب تغییر حکم می‌گردد ثابت باشد، عنوان اولی نامیده می‌شود و اگر با لحاظ عوارضی است که موجب تغییر حکم می‌گردد، از آن با عنوان ثانوی نام می‌برند، مانند مردار که خوردن آن به عنوان اولی؛ یعنی به لحاظ ذاتش حرام است؛ لیکن به عنوان ثانوی؛ یعنی اضطرار حلال می‌شود. [۱]
رشتی، کتاب القضاء، ج۱، ص۲۷۶-۲۷۷.
۲ - متعلق احکام شرعیموضوع و متعلق احکام شرعی گاه متحد است و گاه متعدد. متحد مانند وجوب نماز که نماز هم موضوع حکم ؛ یعنی وجوب است و هم متعلّق آن، و متعدد مانند حرمت نوشیدن شراب که موضوع حکم نوشیدن، اما متعلق آن خمر است. ۳ - اقسام عناوین ثانویعناوین ثانوی بسیار متنوع‌اند؛ عناوینی چون اضطرار ، ضرر ، اضرار به دیگری، عسر و حرج ، تقیّه ، مقدمه واجب یا حرام، قاعده اهم و مهم در موارد تزاحم ، نذر ، عهد و قسم . ۴ - احکام عناوین ثانویاحکام عناوین ثانوی همانند احکام عناوین اولی احکام واقعی به شمارمی‌روند، با این تفاوت که احکام عناوین ثانوی در حالات و شرایط استثنایی ثابت‌اند، از قبیل اضطرار و تقیه که با وجود پیدایی اضطرار و تقیه ، احکام آنها جاری می‌شود و با برطرف شدن اضطرار و تقیه، احکام آنها نیز برداشته و احکام عناوین اولی جاری می‌گردد. بنابراین، عروض عناوین ثانوی موجب برداشته شدن احکام عناوین اولی و ثبوت احکام عناوین ثانوی و رفع عناوین ثانوی موجب ثبوت احکام عناوین اولی می‌گردد. ۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۵۰۱، برگرفته از مقاله «عنوان ثانوی». |